PODUNAVLJE, 6. novembar 2017 – I baš kako su meteorolozi najavili, počela je da duva košava.
Malo je znano da je reč kojom nazivamo ovaj vetar turcizam koji ne postoji u turskom jeziku! Nećete reč košava naći ni u jednom rečniku turskog. Naime, ovde na Balkanu, valjda da se najbolje opiše ova duvajuća sandžama, nastala je kovanica, najverovatnije od turskih reči koš – brz i hava – vazduh. Postoji i drugo objašnjenje, da je prva reč u nazivu k’š – na turskom zima, hladnoća, a da smo to, kao i mnoge strane reči, vremenom iskvarili. Na koncu, tu je i ono treće, najmanje verovatno, da je sve poteklo od glagola, jer koš je imperativ od turskog košmak – trčati, pa onda, kao, to bi trebalo da znači brz vetar.
E sad, posle etimologije i lingvistike, ona treća nauka, mnogo bitnija za ovu temu. Evo šta meteorologija kaže. Košava je hladan istočni i jugoistočni vetar, srednjeg do jakog intenziteta, duva u Srbiji, Rumuniji i Bugarskoj. Prouzrokovan je međusobnim vezama između meteorološke situacije i orografije Karpata i Balkanskih planina. Najčešće duva iz područja Ukrajine i severnog dela Crnog mora preko Vlaške nizije i Južnih Karpata, kada se uspostavi gradijent pritiska usmeren od istočne ili jugoistočne Evrope prema zapadnom Mediteranu. Javlja se kada se centar ciklona nalazi iznad zapadnog Mediterana, tada može i da bude topla i suva, ili kada se centar anticiklona, a to je češće, nalazi u istočnoj Evropi i ta košava je obično ona zimska, koja donosi izuzetno hladan vazduh i suvo vreme.
Košava je po svom geografskom rasprostranjenju kod nas najčešća u Vršcu, Velikoj peščari u Banatu i u Podunavlju od Velikog Gradišta do Beograda, a odatle se smanjuje njeno prisustvo prema zapadu, severu i naročito prema jugu, pod uticajem izrazitog planinskog reljefa istočne Srbije.
Većinom duva pri zemljinoj površini, do visine od dva kilometra, na mahove snažnim udarima koji su posebno neprijatni zimi, jer se tada pomeša hladan vazduh koji donosi i jačina vetra pa subjektivni osećaj temperature može biti i do 15 stepeni niži od objektivne. Po prestanku košave, koja nekad traje i po više nedelja, obično nastaje kraći ili duži period kiše ili snega.
Ipak, najčešće duva dva do tri dana, mada je u narodu važi da joj je ciklus po onom čuvenom pravilu: 3, 7 i 21 dan. Najduži zabeležen period u kom je duvala košava je 31 dan, to je bilo od 14. januara do 13. februara 1972. godine.
Kažu da košava ima dobrih strana, da se ponaša kao čistač atmosfere, da je korisna kada počne da duva nakon maglovitog razdoblja ili kada se poveća procenat smoga u gradovima. Neka im bude.